تاریخچه IBM

IBM یک شرکت فناوری چندملیتی با سابقه طولانی است که به‌عنوان یکی از پیشروترین شرکت‌های فناوری جهان شناخته می‌شود. با بررسی تاریخچه آن، می‌توانیم اولین ردپای شکل‌گیری این شرکت را در سال 1880 و در کارگاه‌های کوچک و محلی پیدا کنیم. در سال 1911، مجموعه این شرکت‌های کوچک توسط Herman Hollerith ادغام شدند و شرکتی با عنوان "محاسبات، جدول‌بندی و ضبط" (Computing-Tabulating-Recording) تأسیس شد که اساس IBM را پایه‌گذاری کرد. 

از C-T-R به IBM

اولین قرارداد بزرگ آنها تهیه تجهیزات جدول بندی برای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات سرشماری ایالات متحده بود. با پیچیده‌تر شدن مدیریت مشاغل متنوع در C-T-R در سال 1914، Thomas J. Watson, Sr، از مدیران سابق National Cash Register (NCR)، به عنوان مدیر کل به شرکت ملحق شد. 

واتسون با تکیه بر تجربه فروش خود در NCR، مجموعه‌ای از تاکتیک‌های تجاری مؤثر را به کار برد. او دیدگاه مثبتی را تبلیغ می‌کرد و شعار مورد علاقه‌اش، «فکر کن»، تبدیل به شعاری برای کارمندان C-T-R شد. آنها بر ارائه راهکارهای جدول بندی سفارشی در مقیاس بزرگ برای مشاغل متمرکز شدند و بازار محصولات اداری کوچک را به دیگران واگذار کردند. در طول چهار سال اول واتسون، درآمد بیش از دو برابر شد و به 9 میلیون دلار رسید. او همچنین فعالیت‌های شرکت را به اروپا، آمریکای جنوبی، آسیا و استرالیا گسترش داد. رشد و گسترش فعالیت‌های C-T-R باعث شد که نام قدیمی شرکت بسیار محدود شود و در 14 فوریه 1924، نام C-T-R به طور رسمی به International Business Machines Corporation تغییر یافت. تا آن زمان، تجارت شرکت هم از نظر جغرافیایی و هم از نظر عملکردی گسترش یافته بود، از جمله تکمیل سه کارخانه تولیدی در اروپا.

رکود دهه 1930

علیرغم رکود بزرگ دهه 1930 و در حالی که اقتصاد ایالات متحده دچار مشکل شده بود، IBM به موفقیت‌های بیشتری رسید. در شرایطی که بسیاری از مشاغل تعطیل شده بودند، واتسون با وجود پایین بودن تقاضا، کارگران خود را مشغول تولید ماشین‌های جدید کرد.

واتسون در سال 1932 یک بخش بزرگ برای رهبری بخش مهندسی و تحقیق و توسعه خط تولید IBM ایجاد و سال بعد، یکی از بهترین آزمایشگاه‌های تحقیق و توسعه مدرن جهان را در Endicott، نیویورک تکمیل کرد. در همین راستا، مدرسه IBM نیز در Endicott در سال 1933 برای تعلیم و آموزش کارکنان فراهم شد. 

IBM جزو اولین شرکت‌هایی بود که بیمه عمر گروهی (1934)، مزایای بازماندگان (1935) و مرخصی با حقوق (1937) را به کارکنان خود ارائه کرد.

جنگ جهانی دوم و IBM

زمانی که جنگ جهانی دوم آغاز شد، تمامی امکانات IBM در اختیار دولت ایالات متحده قرار گرفت. خط تولید IBM گسترش یافت و در مجموع بیش از 36 مورد مهم شامل بمب، اسلحه و قطعات موتور را تولید می‌کرد. توماس واتسون، یک درصد سود اسمی برای آن دسته از محصولات تعیین کرد و از این پول برای ایجاد صندوقی برای کمک به زنان بیوه، یتیمان و قربانیان جنگ استفاده کرد.

علاوه بر این، سال‌های جنگ اولین گام‌های IBM به سمت محاسبات رقم خورد. ماشین حساب کنترل توالی خودکار که Mark I نیز نامیده می‌شود، پس از شش سال توسعه با همکاری دانشگاه هاروارد در سال 1944 تکمیل شد. این اولین ماشینی بود که می‌توانست محاسبات طولانی را به صورت خودکار انجام دهد. Mark I با طول بیش از15  متر، ارتفاع بیش از 2 متر و وزن تقریباً 5 تن، کمتر از یک ثانیه طول می‌کشید تا یک مسئله جمع را حل کند، اما در حدود شش ثانیه برای ضرب و دو برابر بیشتر برای تقسیم نیاز داشت (بسیار کندتر از هر ماشین حساب جیبی امروزی).

در همان دهه، آی‌بی‌ام ماشین‌حساب الکترونیکی توالی انتخابی (1948) را به‌عنوان اولین ماشین محاسبات دیجیتال در مقیاس بزرگ معرفی کرد، دستگاه موفق 604 Electronic Calculating Punch که 5600 عدد از آن در یک دوره 10 ساله ساخته شد. ماشین حساب الکترونیکی برنامه ریزی شده با کارت (1949)، اولین محصول IBM است که به طور خاص برای مراکز محاسباتی طراحی شد.

IBM در دهه 1950 تعدادی از تغییرات کلیدی تکنولوژیکی را ایجاد کرد. در سال 1952، این شرکت IBM 701 را معرفی کرد، اولین کامپیوتر بزرگ خود بر اساس لوله خلاء. IBM 701 در هر ثانیه 17000 دستورالعمل را اجرا می‌کرد و عمدتاً برای کارهای دولتی و تحقیقاتی استفاده می‌شد. اما لوله‌های خلاء به سرعت رایانه‌ها را به برنامه‌های تجاری مانند صورت‌حساب، حقوق و دستمزد و کنترل موجودی منتقل کردند. در سال 1959، ترانزیستورها جایگزین لوله‌های خلاء شدند.

IBM 7090، یکی از اولین پردازنده‌های مرکزی کاملاً ترانزیستوری شده، می‌توانست 229000 محاسبه در ثانیه انجام دهد. نیروی هوایی ایالات متحده از 7090 برای اجرای سیستم هشدار زودهنگام موشک‌های بالستیک خود استفاده کرد. IBM با ارائهIBM 305 Random Access Method of Accounting and Control (RAMAC)، اولین سیستم ذخیره سازی دیسک کامپیوتری در سال 1957، پردازش داده‌ها را به مسیر جدیدی هدایت کرد. 

چنین ماشین‌هایی به وسیله ذخیره‌سازی اولیه صنعت برای پردازش تراکنش تبدیل شدند. در کمتر از یک ثانیه، RAMAC می‌تواند داده‌های ذخیره شده در هر یک از 50 دیسک در حال چرخش را بازیابی کند. در نمایشگاه جهانی 1958 در بروکسل، RAMAC به سوالات تاریخ جهان به ده زبان پاسخ داد. همچنین در سال 1957، آی بی ام،  FORTRAN(ترجمه فرمول) را معرفی کرد که یک زبان کامپیوتری مبتنی بر جبر، دستور زبان و قواعد نگارشی بود. این زبان به یکی از پرکاربردترین زبان‌های کامپیوتری برای کارهای فنی تبدیل شد.

نسل جدید رهبران IBM

نسل جدیدی از رهبران IBM بر این دوره از تغییرات سریع فناوری نظارت داشتند. پس از نزدیک به چهار دهه به عنوان مدیر اجرایی IBM، در سال 1952 توماس جی واتسون، سمت ریاست را به پسرش، توماس جی. واتسون جونیور، منتقل کرد و تنها شش هفته پس از آن، در سن 82 سالگی درگذشت. 

درست همانطور که پدرش آینده شرکت را به جای ترازو و ساعت در جدول سازها می‌دید، توماس جی واتسون جونیور نیز نقش رایانه‌ها را در تجارت پیش‌بینی کرد و IBM را از یک تولید کننده متوسط ​​تجهیزات جدول بندی و ماشین تحریر به یک پیشرو در صنعت کامپیوتر رهبری کرد.

در زمان توماس جی واتسون جونیور، نوآوری‌هایی در بازاریابی نیز وجود داشت. در سال 1969، IBM روش فروش فناوری را تغییر داد. بازاریابان به‌جای ارائه جامع سخت‌افزار، خدمات و نرم‌افزار به صورت گروهی، هر یک از اجزا را به‌صورت جداگانه برای فروش عرضه کردند. این جداسازی، صنایع نرم افزاری و خدماتی چند میلیارد دلاری را ایجاد کرد که امروزه IBM یکی از رهبران جهانی آن است.

ظهور ابر کامپیوترها

در 7 آوریل 1964، IBM سیستم/360 را معرفی کرد، اولین خانواده ابر کامپیوترها که از نرم افزارهای قابل تعویض و تجهیزات جانبی استفاده می‌کردند. این یک انحراف جسورانه از پردازنده مرکزی یکپارچه و یک اندازه بود که از سوی مجله فورچون لقب «قمار 5 میلیارد دلاری آی بی ام» را دریافت کرد.

System/360 انتخابی از پنج پردازنده و 19 ترکیب قدرت، سرعت و حافظه را ارائه می‌داد. System/360 به لطف فناوری Solid Logic، ماژول‌های سرامیکی نیم اینچی حاوی مدارهای بسیار متراکم‌تر، سریع‌تر و قابل اعتمادتر نسبت به ترانزیستورهای قبلی، عملکرد چشمگیری را ارائه کرد.

پایان رهبری واتسون‌ها

دهه 1970 شاهد پایان بیش از نیم قرن رهبری خانواده واتسون بود و توماس جی واتسون جونیور در سال 1971 از سمت مدیرعاملی کنار رفت. پس از یک دوره رهبری موقت توسط T. Vincent Learson، Frank T. Cary در سال 1973 مدیریت شرکت را بر عهده گرفت. واتسون از سال 1979 تا 1981 به عنوان سفیر ایالات متحده در اتحاد جماهیر شوروی خدمت کرد و تا سال 1984 عضو هیئت مدیره IBM بود و در سال 1993 در سن 79 سالگی درگذشت. 

در دوران تصدی کری، صنعت کامپیوتر گسترش یافت و راه خود را به زندگی روزمره باز کرد. فلاپی دیسک که در سال 1971 معرفی شد، به استانداردی برای ذخیره داده‌های رایانه شخصی تبدیل شد. هنگامی که مردم برای خرید مواد غذایی خرید می‌کردند، ایستگاه پرداخت سوپرمارکت IBM که در سال 1973 معرفی شد، از منشورهای شیشه‌ای، لنزها و لیزر برای خواندن قیمت محصولات استفاده می‌کرد. همچنین در سال 1973، مشتریان بانک شروع به برداشت، انتقال و سایر استعلام‌های حساب از طریق تسهیلات تراکنش مصرف کننده IBM 3614 کردند، که شکل اولیه ATMهای امروزی است.

آغاز عصر رایانه‌های شخصی

انتصاب John R. Opel به عنوان مدیرعامل در سال 1981 مصادف با آغاز عصر جدیدی در محاسبات بود. به لطف تولد رایانه شخصی آی‌بی‌ام یا PC، برند آی‌بی‌ام شروع به ورود به خانه‌ها، مشاغل کوچک و مدارس کرد. اگرچه از نظر استانداردهای تکنولوژی ماشین جذابی نبود، تمامی مطلوب‌ترین ویژگی‌های یک کامپیوتر را در یک ماشین کوچک گرد هم آورده بود. 16 کیلوبایت حافظه کاربر (قابل ارتقا تا 256 کیلوبایت)، یک یا دو فلاپی دیسک و یک مانیتور رنگی اختیاری را ارائه می‌داد. هنگام طراحی رایانه شخصی، آی‌بی‌ام برای اولین بار قرارداد تولید قطعات آن را به شرکت‌های خارجی واگذار کرد. تراشه پردازنده از اینتل و سیستم عاملی به نام DOS (سیستم عامل دیسک) از شرکت 32 نفره مایکروسافت تهیه شد. 

برنده جایزه نوبل

John F. Akers در سال 1985 مدیرعامل شد و تمرکز خود را بر ساده‌سازی عملیات و استقرار مجدد منابع قرار داد. در دوران تصدی آکرز، سرمایه‌گذاری قابل توجه آی‌بی‌ام در تحقیقات چهار برنده جایزه نوبل فیزیک، به پیشرفت‌هایی در ریاضیات، ذخیره‌سازی حافظه، مخابرات و گسترش قابلیت‌های محاسباتی منجر شد.

شبکه محلی token ring آی‌بی‌ام که در سال 1985 معرفی شد، به کاربران رایانه‌های شخصی اجازه تبادل اطلاعات و اشتراک‌گذاری پرینترها و فایل‌ها در یک ساختمان یا مجتمع را می‌داد. با توسعه بیشتر رایانه، آی‌بی‌ام پایه‌ای را برای محاسبات شبکه و بسیاری از برنامه‌های کاربردی دیگر گذاشت. 

اما با انقلاب‌های پشت سر هم تکنولوژی، IBM دچار آشفتگی شد. انقلاب pc، رایانه‌ها را مستقیماً در دست میلیون‌ها نفر قرار داد و سپس، انقلاب کلاینت/سرور به دنبال پیوند همه آن رایانه‌های شخصی (مشتریان) با رایانه‌های بزرگ‌تری بود که در پس‌زمینه کار می‌کردند (سرورهایی که داده‌ها و برنامه‌ها را به ماشین‌های کلاینت ارائه می‌دادند).

طوفان تحولات اواخر قرن بیستم

در طول دهه 1980 و اوایل دهه 1990، وقوع تحولات مختلف منجر به تغییر دیدگاه مشتریان، استفاده و خرید فناوری شد. تصمیمات خرید کسب‌وکارها در دست افراد و بخش‌ها قرار گرفت - نه مکان‌هایی که IBM در آنها روابط طولانی مدت با مشتری داشت. فناوری‌های جزء جزء بر راهکارهای یکپارچه اولویت پیدا کردند و تمرکز بر روی دسکتاپ و بهره‌وری شخصی بود، نه بر روی برنامه‌های کاربردی تجاری در سراسر سازمان. تا سال 1993، زیان خالص سالانه IBM به رکورد 8 میلیارد دلار رسید. مدیریت هزینه و ساده‌سازی به یک نگرانی اصلی تبدیل شد و آی بی ام در نظر گرفت که بخش‌های خود را به مشاغل مستقل جداگانه تقسیم کند.

Louis V. Gerstner, Jr در 1 آوریل 1993 به عنوان رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل IBM منصوب شد. گرستنر چهار سال رئیس و مدیرعامل RJR Nabisco بود و پیش از این 11 سال را به عنوان مدیر ارشد در امریکن اکسپرس سپری کرده بود. گرستنر حساسیت مشتری مداری و تخصص تفکر استراتژیک را که در طول سال‌ها به عنوان مشاور مدیر به دست آورده بود، به همراه داشت. 

او بلافاصله پس از ورودش، مجبور شد برای تثبیت شرکت دست به اقدامی چشمگیر بزند. این اقدامات شامل بازسازی خط تولید IBM، تداوم کاهش نیروی کار و کاهش قابل توجه هزینه‌ها بود. علیرغم فشارهای فزاینده برای تقسیم آی‌بی‌ام به شرکت‌های مستقل و مجزا، گرستنر تصمیم گرفت شرکت را با هم حفظ کند. از نظر او یکی از نقاط قوت آی‌بی‌ام توانایی آن در ارائه راهکار‌های یکپارچه برای مشتریان بود و تقسیم شرکت، مزیت منحصر به فرد IBM را از بین می‌برد.

با ظهور اینترنت و محاسبات شبکه، این شرکت تغییر چشمگیر دیگری را در صنعت تجربه کرد. اما این بار IBM آمادگی بیشتری داشت. تمام کارهای سختی که IBM برای رسیدن به عرصه کلاینت/سرور انجام داده بود، در عصر محاسبات شبکه به خوبی به این شرکت کمک کرد. بار دیگر، مشتریان بر راهکار‌های تجاری یکپارچه متمرکز شدند - یک نقطه قوت کلیدی IBM که تخصص شرکت را در راهکار‌ها، خدمات، محصولات و فناوری‌ها ترکیب می‌کرد. در پاییز 1995، گرستنر با ایراد سخنرانی اصلی در نمایشگاه تجاری صنعت کامپیوتر COMDEX در لاس وگاس، چشم انداز جدید IBM را بیان کرد - محاسبات شبکه‌ای فاز بعدی رشد صنعت را هدایت می‌کند و استراتژی کلی شرکت خواهد بود. در آن سال، آی‌بی‌ام شرکت توسعه لوتوس و سال بعد، شرکت Tivoli Systems Inc را خریداری کرد. بخش خدمات با رشد بیش از 20% در سال به سریع‌ترین بخش در حال رشد شرکت تبدیل شد.

تقابل تکنولوژی و انسان

در می 1997، IBM به طور چشمگیری پتانسیل محاسباتی را با Deep Blue، یک کامپیوتر IBM RS/6000 SP 32-node که برای بازی شطرنج در سطح جهانی برنامه ریزی شده بود، نشان داد. دیپ بلو در شش بازی در نیویورک، گری کاسپاروف، قهرمان شطرنج جهان را شکست داد. این اولین باری بود که یک کامپیوتر یک شطرنج باز رتبه برتر را در مسابقات قهرمانی شکست می‌داد و همین موضوع جنجال‌ بسیاری را درباره اینکه چگونه کامپیوترها می‌توانند به هوش انسانی نزدیک شوند، به همراه داشت.

آغاز قرن 21

با نزدیک شدن به شروع قرن جدید، IBM خود را به عنوان یک مبتکر پیشرو در فناوری اطلاعات تثبیت کرد. رهبری آن به ایجاد انقلاب تجارت الکترونیک کمک کرد و به موفقیت تجاری چشمگیری دست یافت. سال 2000 با تغییر در رهبری IBM همراه بود. Samuel J. Palmisano در سال 2000 مدیر عملیاتی شد و سپس دو سال بعد، به عنوان مدیر ارشد اجرایی IBM انتخاب شد. به عنوان مدیرعامل، پالمیزانو جانشین لوئیس وی. گرستنر جونیور شد و تا سال 2002 رئیس IBM باقی ماند.

در سال 2005، لنوو بخش کامپیوترهای شخصی IBM را خریداری کرد و مدل کسب و کار خود را بیشتر به سمت خدمات تجاری تغییر داد و از سخت افزار فاصله گرفت. با این که IBM شهرت سابق خود را در زمینه نوآوری ندارد، به سرمایه گذاری هنگفت در این زمینه و به ویژه ابررایانه‌ها ادامه داده است. 

ساختار سازمانی IBM

نمودار زیر از وب سایت IBM و در ژوئن 2023 به دست آمده و ممکن است در زمان مطالعه با تغییراتی همراه باشد:

درآمد IBM در سال 2022

طبق گزارش سالانه IBM، مجموع درآمد این شرکت تا پایان سال مالی 2022 برابر با 60.530 میلیارد دلار، در سال 2021 برابر با 57.350 میلیارد دلار و در سال 2020 برابر با 55.179 میلیارد دلار بوده است. جزئیات درآمد سالانه به تفکیک در نمودارهای زیر به نمایش درآمده است (اعداد روی نمودار بر حسب میلیارد دلار هستند):

همچنین، مجموع هزینه‌های تحقیق و توسعه در سال 2022 برابر با 6.567 میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل از آن 1.2% افزایش داشته است. این افزایش ناشی از سرمایه گذاری مستمر IBM برای ارائه نوآوری در هوش مصنوعی، ابر هیبریدی و حوزه‌های نوظهور مانند کوانتوم بوده است.